چرکە دامەزراوەیەکی میدیایی ئەهلی و ئازادە، خاوەنی گۆڤار و ماڵپەڕی چرکەیە
سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند: “من دەمەوێ خزمەتی هەموو خەڵکی كوردستان بكەم، بەرژەوەندی خەڵكم خستووەتە سەرووی بەرژەوەندی لایەنە سیاسییەكان و شانازیشی پێوە دەكەم.”
مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە دیدارێکیدا لەگەڵ ژمارەیەک لە هاووڵاتیانی پارێزگای سلێمانی رایگەیاند: “من هەمیشە خۆم بە خزمەتكار و بچووكی هەمووتان دەزانم، ئەو ئەركەی لەسەر شانمە بە ئەمانەتەوە وەرمگرتووە، خوا شاهیدە بە ئەمانەتەوەش ئیشەكانم كردووە، بەردەوامیش دەبم بۆ ئەوەی ویژدانی خۆم و خوای خۆم و ئێوە لێم رازی بن. ئەوە بۆ من گەورەترین سەروەت دەبێت ئەگەر خەڵك لێم رازی بێت.”
ئەمەش دەقی پرسیار و وەڵامەکانی بەشی یەکەمی دیدارەکەیە:
سەرۆکی حکومەت:
ئەمە چەندین جارە بەشدار دەبم لەم جۆرە گردبوونەوانە و ڕاستەوخۆ لەگەڵ هاووڵاتییانی خۆشەویست، گفتوگۆیەكی خۆمانە و ڕاستگۆیانە بكەین لەسەر كۆمەڵێك بابەت كە گرنگن هەم بۆ هاووڵاتی و هەم بۆ وڵاتەكەمان و بۆ پەیوەندیی نێوان هاووڵاتی و حكوومەتیش.
من بە نوێنەرایەتیی حكوومەت و وەكوو شەخسی خۆشم لە خزمەتی ئێوەی بەڕێز و خۆشەویست دام بۆ ئەوەی زیاتر گوێ لە بۆچوونەكانی ئێوە بگرم، وەڵامی پرسیارەكانی ئێوە بدەمەوە و گفتوگۆیەكی زۆر ڕاشكاوانە و خۆمانە و دۆستانەمان هەبێت، زۆر بەخێر بێن.
شەریف ئەبوبەكر لە شارۆچكەی سەنگەسەر (دەڤەری قەڵادزێ): بەخێرهاتنی بەڕێزتان دەكەم جەنابی سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان. ئەو بابەتەی من دەمەوێ باسی بكەم، كۆچكردنی گەنجانە بۆ دەرەوەی وڵات و وڵاتە ئەوروپاییەكان و هاوشێوەكانیەتی، بە تایبەتی لە سنووری راپەڕین یاخود دەڤەری قەڵادزێ و ڕانیە كە ڕێژەیەكی زۆر زۆر گەنج ڕوو لەو وڵاتانە دەكەن، بە هۆكاری نەبوونی دەرفەتی كاركردنە، سەرەڕای ئاستەنگی ڕێگاكان، ناتوانن لەو وڵاتانە ژیانێكی باش بۆ خۆیان فەراهەم بكەن. پرسیار لە بەڕێزتان دەكەم كە بەرنامەی حكوومەتی هەرێمی كوردستان چیە بۆ رەخساندنی هەلی كار بۆ دەڤەر و ناوچەكەی ئێمە؟
سەرۆکی حکومەت: زۆر سوپاس، بەڕاستی جێگەی داخە كە گەنجی ئێمە بیر لە كۆچكردن بكاتەوە. من دەمەوێ بە ڕاشكاوی لەسەر ئەم بابەتە لەگەڵ ئێوە قسە بكەم. جارێ ئەو گەنجەی كە كۆدەكات ئایا پارەی بۆ كۆچكردن پێویستە یان نا؟ پارە دەدات یان نا؟ بەڵێ پارە دەدات.
كەواتە با ئێمە بێین خاڵ بە خاڵ تەماشای بكەین كە واقیعی بابەتەكە چییە؟ پێش هەموو شتێك، پێموایە ئەو قاچاخچی و بازرگانە سیاسییانەی كە ژیانی هاووڵاتیانیان كردۆتە كاڵا بۆ بەرژەوەندیی شەخسیی خۆیان، ئەوانە تاوانباری یەكەمن. دوایی گەنج دەكەوێتە داوی ئەو كەسانە. ئەم گەنجە كە دەچێتە دەرەوە، گریمان ئەم هەموو مەترسییانەی كە هەیە هەمووی تێپەڕاندن و گەیشتە وڵاتێكی تر، لەوێ حكوومەت ئیشی بۆ دابین دەكات یان خۆی بە دوای ئیشدا دەگەڕێ؟ خۆی بە دوای ئیشدا دەگەڕێ و خۆی دەچێت، هەرچەند ئیش هیچ عەیب نییە، بەڵام هەموو كارێك قەبووڵ دەكات لە دەرەوە بیكات، ئایا لێرە هەمان كار دەكات؟ نەخێر نایكات. هۆكارەكە چییە؟ چونكە لێرە كەوتۆتە ژێر شاڵاوێكی پروپاگەندەی نەرێنیی سیاسی، کە بە گەنج دەڵێت تۆ نابێ وڵاتەكەت خۆش بوێ، نابێ لێرە بمێنیتەوە. ژیانێكیان بۆیان وێنا كردووە كە لە راستیدا نییە و وجوودی نییە. لەم ڕێگەیەدا پارەیەكی زۆری لێدەستێنن و تووشی مەترسیی دەكەن، زۆربەیان ناگەن بە ئامانج، زۆریان لە نیوەی ڕێگە گیان لە دەست دەدەن، دوایی كە دەچنە ئەوێش پەشیمان دەبنەوە، یانیش ژیانێكی وایان تووش دەبێ پەشیمانن لەوەی كە بۆ هاتن یان خۆزگە بگەڕاباناوە.
ئێستا ئەمە بەشێكە، بەشەكەی تری ئایا ئێمە لە هەرێم دەتوانین چی بكەین؟ هەموو هەوڵێكمان داوە بۆ ئەوەی گرنگیی بە فرەچەشنكردن و هەمەجۆركردنی ئابووری لە كوردستان بدەین بۆ ئەوەی تەنیا پشتبەستنی ئێمە لەسەر وزە و ناوت و گاز و ئەمانە نەبێت. گرنگیمان بە كشتوكاڵ داوە، گرنگیمان بە بووژانەوەی گەشتوگوزاری داوە، گرنگیمان بە پیشەسازی داوە. بەڵام ئەمە بە شەو و ڕۆژێك ناكرێت، خۆزگە بەرنامەیەكی ڕێكوپێك لە ساڵانی رابردوو هەمووی هەبوایە بۆ ئەوەی ئێستا بەرهەمەكانیمان ببینیایە، بەڵام ئێستاش نەچوە بچێت، ئەوەی كە دەكرێ هەنگاوێكە، ئێستاش دەبینین، بۆ نموونە ئێمە دەرگامان كردۆتەوە تاوەكوو خەڵكانێك، ئێستا جووتیارەكانی ئێمە زیاتر لە جاران روویان لە كشتوكاڵ كردۆتەوە. بۆ ئەوەی بەرهەمەكانیان ساخ بكەنەوە، ژمارەیەك خەڵك هەن كە بازرگانی دەكەن و كۆمپانیایان دروست كردووە تەنانەت بۆ بابەتی پیشەسازیی خۆراك، ئەمە خۆی دروستكردنی هەلی كارە. هەندێكیان هەناردەی دەرەوەی دەكەن و بازرگانی پێوە دەكەن، ئەمە خۆی دروستكردنی هەلی كارە. هەندێ خەڵكی پسپۆڕی دەوێ بۆ راپەڕاندنی ئیش و كارەكان، ئەندازیاری دەوێ، ئەمە هەمووی دروستكردنی هەلی كارە. خۆ هەلی كار شیعارێك نییە، ئەم جۆرە هەنگاوانەیە كە هەلی كار دروست دەكەن. هیوادارم ئەم گەنجانەی ئێمە چاو زیاتر لەوە بكەن كە خۆیان دەتوانن چی بۆ خۆیان بكەن و چۆن كار بۆ خۆیان بدۆزنەوە، حكوومەتیش دەتوانێت ئاسانكارییان بۆ بكات. بەڵام دەبێت پێش هەموو شتێك خۆیان ئارەزوویان هەبێت، لە وڵاتی خۆیان بمێننەوە و لە وڵاتی خۆشیان ئیش بكەن.
لێت ناشارمەوە ئێمە بە دەیان هەزار کرێکاری بیانی ئێستا لە كوردستان كار دەكەن، ئەگەر كار نەبێت ئەوانە كاریان لە كوێ دۆزیوەتەوە؟ تكام وایە پێش هەموو كەسێك هاووڵاتی بیر لەوە بكاتەوە كە ئەم وڵاتە هی خۆیەتی، با بازرگان و هیچ بازرگانێكی سیاسیش یاریی بە چارەنووسی گەنجەكانمان نەكات، گەنج خۆی بڕیاری خۆی بدات، ئەگەر ویستی بۆ خوێندن بڕواتە دەرەوە، ویستی بۆ باشتركردنی بژێویی ژیانی خۆی بڕوا بۆ دەرەوە، ئەمە شتێكی ئاساییە و لە هەموو شوێنێكی دونیا شتی وا روودەدات، بەڵام لە ناچاری باوەڕ بكە ئەوەی كە بە ناچاری بۆی دەڕوات، لەوێ بە دەستی ناكەوێت، كوردستان هەر باشترە، هەر شیرینترە، هەر زیاتریش دەتوانێ ئامێز بۆ گەنجی خۆی بكاتەوە.
بەرنامەمان هەیە بۆ یارمەتیدانی ئەو كەسانەی كە دەیانەوێ بزنسی نوێ بۆ خۆیان بكەن، یانی یارمەتیی ئەو كەسە دەدەین كە بیەوێ یارمەتیی خۆی بدات، دەبێ داهێنەر بێ و بیرۆكەی هەبێ و دەبێ ئارەزووی هەبێ، بیەوێ ئیش بكات، حكوومەت بەرنامەی هەیە بۆ ئەوەی یارمەتییان بدات. ئەمە پرۆسەیەكی دوو لایەنەیە، باوەڕ بكە ئەگەر هاووڵاتی بیەوێ لەگەڵ حكوومەت پەیوەندییەكی تەندروست دروست بكات، زۆر لەو كێشانە چارەسەر دەبن.
ریاز سابر ئیبراهیم لە چوارقوڕنە: من بەخێرهاتنی جەنابت ناكەم لەبەر ئەوەی ئێرە ماڵی خۆتە و پێموایە ئەگەر ئێرەش بە ماڵی خۆت بزانیت و خزمەتی ئێرەش بكەیت وەكوو هەولێر و دهۆك، ئەوە گەورەیی خۆت دەسەلمێنی. ئەو قسەیەی جەنابیشت كردت كە باوەڕت بە زۆنی زەرد و سەوز نییە، ئەوە زیاتر پشتڕاستی دەكاتەوە باوەڕت پێی نییە. ئەمە خاڵی یەكەم، خاڵی دووەم (سید الناس خادمهم – خزمەتكاری خەڵكی گەورەی خەڵكییە)، ئەمن وەكوو خۆم لە بواری كشتوكاڵدا ئیش دەكەم، پێشتر مامۆستا بووم، وازم لە كەرتی حكوومەت هێنا، هاتم بۆ خۆم لە كەرتی تایبەت ئیش بكەم، گوتمان بزانین كەرتی تایبەت چۆنە و زۆر هان دەدرێ و ئیشێكی باشە، بەڵام ئێستا لە كەرتی تایبەتیش من وەكوو خۆم، باخم هەیە و مەشتەلم هەیە، راستییەكەی هیچ هاوكارییەك نابینم لە لایەن حكوومەتەوە كە هاوكاریی من كرابێت. بەسیتترین شت، ئەو بارەی كە ئەمن دەینێرم بۆ هەولێرێ، لە سەیتەرەكان دەڵێ حەفری بكە، ئەگەر حەفری نەكەی ئەوە لێناگەڕێ بڕۆی 10 كاتژمێریش لەوێ ڕابوەستیت. كاكە خۆ من تریاكم پێ نییە، هەنارم پێیە. یان مەشتەلم پێیە بۆ حەفری بكەم هەموو ڕۆژێ؟ بۆ دەبێ ئەوەندە عەزیەت بدرێم؟
ئەوە خاڵێكیان، خاڵێكی تر بۆ مەسەلەی كشتوكاڵ، ئێستا لە سایلۆی چوارقوڕنەی، ئەو گەنمەی كە پار وەرگیراوە هەتا ئێستا ئەو گەنمە هەر لەوێدایە و نەگوازراوەتەوە. ئێستا لەوانەیە سەد سەیارە لەوێ سەرەی گرتبێت و بە هەفتە سرەی دەگرێت هەتاوەكوو گەنمەكەی لێ وەربگیرێت كە ئەوە كێشەیەكی زۆر گەورەیە بۆ جووتیارەكان.
بابەتێكی دیكە لە مەسەلەی كشتوكاڵ لە ناوچەی ئێمە كە زۆر كێشەی تێدایە، ئەویش نەبوونی كەرتی تایبەتە لەو بوارەدا كە ئیش بكات، یەعنی ماقووڵ نییە ئەمن دوێنێ گەنمی خۆمم فرۆشتووە بە 510 دینار، لە كاتێكدا ساواری توركی دەكڕم كیلۆی بە 2 هەزار دینار. یان بۆ نموونە حكوومەت دێ بەس باسی گەنم دەكات، لەگەڵ ئەوەشدا با بێ بەشێك لە فاسۆڵیا، نۆك نیسك، ئەوانەش وەرگرێ، دووبارە كەرتی تایبەت هان بدا، پرۆژە بخاتە بازاڕ بۆ ئەوەی وەبەرهێنەرەكان بێن، كۆمپانیای لە كیسەنان دروست بكەن و دانەوێڵەكان لە كیسە بكەن و دووبارە بیخەنەوە بازاڕ. ماقووڵ نییە خەیاری من كیلۆی 250 دیناری نەكات لە بازاڕی، خەیارشۆری توركی بخۆم، بەڕاستی من ئەوە بە شتێكی ناهەق دەبینم، هیوادارم جەنابت كەرتی تایبەت هان بدەی بۆ ئەو بابەتە كە بێن لە بواری كشتوكاڵدا پرۆژەی گەورە بكەن، تاوەكوو هەم گەنجان بخەنە سەر كار، هەم ئێمە چیتر بەرهەمی بێگانان نەخۆین و بەرهەمی خۆماڵی بخۆین، زۆر سوپاس.
سەرۆکی حکومەت: من هەمیشە خۆم بە خزمەتكار و بچووكی هەمووتان دەزانم، ئەو ئەركەی لەسەر شانمە بە ئەمانەتەوە وەرمگرتووە، خوا شاهیدە بە ئەمانەتەوەش ئیشەكانم كردووە، بەردەوامیش دەبم بۆ ئەوەی ویژدانی خۆم و خوای خۆم و ئێوە لێم رازی بن. ئەوە بۆ من گەورەترین سەروەت دەبێت ئەگەر خەڵك لێم رازی بێت.
بابەتی كشتوكاڵ كە جەنابت باست كرد، پێموایە لەم كابینەیە زیاتر لە هەموو كاتێكی تر گرنگی بە بووژانەوەی كەرتی كشتوكاڵ دراوە، ئێستا ئێمە یانی لەم چەند ساڵە توانیمان دەرگای هەناردەكردنی بەروبوومی ناوخۆی كوردستان بكەینەوە، ئەم شتانە بە شەو و ڕۆژێك كۆتایی نایەت، ناشتوانین بگەینە ئەو ئامانجە گەورەیەی كە هەمانە بۆ ئەوەی بتوانین هەموو دەرگاكان بكەینەوە، بەڵام دەستمان پێی كردووە. لە هەندێك شت بەداخەوە هەموو بەرنامەكانی حكوومەت وەكوو خۆی لە هەموو ئاستەكان و لە هەموو شوێنەكان جێبەجێ نەكراوە. گلەییەكی زۆر هەیە لە هاوردەكردنی شتی قاچاخ یان شتی ماوەبەسەرچوو لە هەندێك سنوورەكان. كە داوا دەكرێ ئەو سنوورانە كۆنتڕۆڵ بكرێن، كێشەی سیاسی دروست دەبێت، كە ئەوە نەبێ، كاریگەریی نەرێنی لەسەر هاووڵاتییەكی خۆشەویستی وەكوو جەنابت دروست دەكات كە كێشە دروست دەبێ لەسەر ئەوەی كە ئایا ئەمە بەرهەمی ناوخۆییە یان بەرهەمێكی هاوردەكراوە؟
لە لایەكی ترەوە نرخی گەنم بە شێوەیەكی گشتی لە عێراق و لە هەرێمی كوردستان بە هاوكاری و پاڵپشتیی حكوومەتە، یانی ئەگەر تەماشا بكەیت نرخی گەنم لە وڵاتێكی دیكە هەرزانترە لەوەی كە لە هاووڵاتیی خۆمان دەكڕدرێ لێرە بە پشتیوانیی ئەو نرخەی كە حكوومەتی عێراق نرخی بۆی داناوە. بەڵام حكوومەتی فیدڕاڵی ئامادە نەبوو هەموو دانەوێڵە و گەنمی كوردستان وەربگرێتەوە. ئەمجارە هەرچی هەوڵمان دا لە 700 هەزار تەن زیاتر قەبووڵیان نەكرد وەریبگرنەوە، گوتیان لەسەر ئاستی هەموو عێراقە و ..هتد، بەهەرحاڵ بەرنامەیەكی دوور و درێژە و هۆكارەكانیش زۆرن، من نامەوێ سەرتانی پێ بێشینم، بەڵام ئامادە نەبوون ئەو ڕێژەیەی كە لە هەرێمی كوردستان بەرهەم هاتووە هەمووی وەربگرێتەوە، ئەو 700 هەزارە بە نرخی حكوومەت وەردەگیرێتەوە، مانای ئەوە نییە كە باقییەكەی تر وەرناگیرێتەوە یان جووتیار ناتوانێ بیفرۆشێتەوە، بەڵام دەبێ بە نرخێكی كەمتر بیفرۆشێ چونكە نرخی بازاڕی ئازاد كەمترە لەوەی كە نرخی حكوومەتە.
ئەمە پێویستیی بە هەڵوەستەیەكی جددییە، ئێمە دەمانەوێ چی بكەین؟ ئایا بۆ هەموو هاوكارییەكی جووتیار دەبێ نرخی پاڵپشتیی حكوومەت هەبێ؟ یانیش ئێمە بەرهەمەكانی خۆمان بە جۆرێك زیاد بكەین كە پێویستیمان بەوە نەبێت حكوومەت هەموو جارێ بێ نرخ و پارە لەسەر بەرهەمەكان دابنێت، بە پێچەوانەوە ببێ بە داهات بۆ هاووڵاتی و حكوومەت بە شێوەیەكی گشتی.
بۆ هاوردەكردنی مەوادی دەرەوە كە دێت، ئەوەیش بە شێوەیەكی یاساییش دێت، جەنابت باسی ساوار یان خەیارشۆرت كرد، ئەمە دەبێ تەعریفەی لەسەر دابنرێ، ئەمەش بابەتێكە دەبێ لەگەڵ حكوومەتی فیدراڵی ڕێك بخرێت، چونكە كۆدی گومرگی دەبێ لەگەڵ حكوومەتی فیدراڵی رێك بخرێت. ئێمە ئەوەندە دەسەڵاتمان نییە كە ئازاد بین و بە كەیفی خۆمان بێین كۆدی گومرگی دابنێین، دەبێ بگونجێین لەگەڵ ئەو كۆدە گومرگییەی كە حكوومەتی فیدراڵی دایناوە. ئێمە لە هەندێك شوێن ئیلتزامی پێ دەكەین، بەڵام لە زۆربەی دەروازەكانی تری عێراقی ئەسڵەن ئیعترافی پێ ناكەن، بۆیە بەرهەمەكان بە نرخێكی هەرزانتر داخیل دەكرێن كە لە ئەنجامدا بەداخەوە جووتیار زەرەرمەندە. ئەمە ئیشێكی زیاتری دەوێ، یانی ئەوە نییە كە ئێمە نەزانین، ئاگادارین و لەگەڵ وەزارەتە پەیوەندیدارەكان قسەی پێویستیشمان كردووە لەسەر ئەوە، هەوڵیش دەدەین بۆ ئەوەی وردە وردە ڕێكی بخەین. بەڵام پشوودرێژی و تۆزێ هیممەتی دەوێ، بەداخەوە هەموو كەسیش مولتەزیم نەبووە پێی بۆیە هەندێك جار دەبینین ئەم جۆرە كێشانەی تێدا دروست دەبن.
پرسیار: بەڕێز سەرۆكی حكوومەت، ئێمە لە دەربەندیخان دادەنیشین، شاری دەربەندیخان جیاوازە لە شارەكانی تری هەرێمی كوردستان، چۆن؟ ئەگەر ئاوەكەمان بگرینەوە، جنوب هاواری لێ هەڵدەستێ، كارەباكە بكوژێنینەوە شارەكانی تر هاواریان لێ هەڵدەستێ، یانی دوو تایبەتمەندیی جیاوازمان هەیە، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا پازدە ساڵە بەردی بناغەی پرۆژەیەك لە دەربەندیخان دانەنراوە. ئەمە یەك. دەیان پرۆژەمان هەیە هی وەزارەتی تەندروستییە، هی وەزارەتی پەروەردەیە، هی وەزارەتی رۆشنبیرییە، 50%ی تەواو بووە و 50%ی ماوەی دە ساڵە بەجێهێڵراوە و ڕۆیشتووە و جێبەجێ نەكراوە، بۆیە لە روانگەی دڵسۆزیی تۆ، داوات لێ دەكەم ئەم پرۆژانە بخرێنەوە گەڕ كە 50%ی تەواو بووە.
بەڕێز سەرۆكی حكوومەت، ئەمە كێشەی زۆری بۆ خەڵكی دروست كردووە، چەندەها بەڵێندەر ئیفلاسیان كردووە، چەندەها كێشەی كۆمەڵایەتییان بەدوای خۆیاندا هێناوە، ئنجا دەربەندیخان حەز دەكەم یەك شتیشت پێ بڵێم، ئێمە 20 دەقیقە ڕێگەمان هەیە لە تونێڵەكەی دەربەندیخانەوە تا میرەدێ، خوا ئاگای ها لێ، لە ماوەی سێ ساڵدا لەوانەیە هەزار كەس لەو ڕێگایە تیاچووبێت. لەبەر ئەوە داوا لە بەڕێزت دەكەم هەوڵێكی جددیمان بدەی، چونكە ئەم ڕێگەیەی ئێمە زۆر ناڕەحەتە، ماڵ هەیە دوو كوڕی تیاچووە، ماڵ هەیە دایك و باوك و دوو مناڵی تیاچووە. بەڕاستی مەئساتە. ئێمە خۆمان ستافێكی خۆبەخشین لە دەربەندیخاندا. لە دینی ئیسلامدا پێنج فەرز نوێژ هەیە، بەڵام بڕوا بكە لای ئێمە شەشە، پێنجی فەرزەكەیە و نوێژێكی كیفایەمان هەیە بۆ نوێژی جەنازە. دوێنێ هاتووین بۆ ئێرە حادیسەیەك بووە خەڵكی خانەقین بووە بیبەین لە دەربەندیخان بیشۆرین و كفنی بكەین و بە ئیسعافی خێرخوازیی خۆمان رەوانەی ئەو شارانەی خوارەوەی دەكەین. داوا لە بەڕێزت دەكەم هیممەتێكمان بۆ بكە، ئەم كۆبوونەوەیە بەڕاستی نیشانەی دڵسۆزیتە، ئەگەر داواكارییەكەشمان بۆ جێبەجێ بكەیت، دووجار دڵسۆزی دەنوێنیت.
ئاومان خراپە وەڵاهی بۆ خواردنەوە ناشێ، بەردی گورچیلە دروست دەكا، خەڵك تووشی حەساسیەتی پێست بووە، ئەگەر ئاوڕێك لە شاری دەربەندیخان بدەیتەوە، ئێمە زۆر زۆر سوپاسی جەنابت دەكەین و هیواداریشم داواكارییەكەمان بۆ جێبەجێ بكەیت، تەنیا لەبەر ئەوەی ئەمەی كە جەرگسووتاو بووە رۆییوە، بەس ئەوەی تری با تووشی جەرگسووتان و ماڵكاولی نەبێت.
سەرۆکی حکومەت: بەداخەوە كە ئەم هەموو كێشە و گرفتانە هەیە، سەرۆكی حكوومەت بەرپرسیارە بەرامبەر بە هەرچی روودەدات، من باسی ئەوە ناكەم، بەڵام دامودەزگای ئیداری دادەنرێ بۆ ئەوەی لە هەر سنوورێك لە هەر پارێزگایەك لە هەر شارێك لە هەر قەزایەك لە هەر ناوچەیەك، ئیشوكارەكان بەڕێوە بەرن. ئێمە زۆر زۆر ئیعتیمادمان لەسەر دەسەڵاتە خۆماڵییەكان و ناوچەكان بووە بۆ ئەوەی بتوانن بەپیر خزمەتگوزاریی خەڵكی خۆمانەوە بێن لە هەر شارێك بێ و ئەم جۆرە گرفتانەی كە ئێوە هەمووتان باستان كردووە، دەبوایە نەبن. هەندێكی لەوانەیە هۆكار هەبێت، ئیمكانیات نەبووە یانیش پێڕانەگەیشتوون، یان موهیم هەندێك تەبریرات لەوانەیە هەبێت بۆ هەندێكیان، بەڵام نەك هەمووی. بەداخەوە من نامەوێ بەرپرسیارێتی بخەمە سەر دەسەڵاتی خۆماڵی و ئیدارەی محەلی كە ئەوان كەمتەرخەم بووبن بەرامبەر بە ئێوە و بە جێبەجێكردنی ئەم پرۆژانە، بەڵام زیاتر پێداچوونەوە دەكەین و زیاتریش هەوڵ دەدەین لێكۆڵینەوە بكەین لەوەی كە بۆ نەكراوە و چیش دەكەین.
پرسیار: هەرچەندە مەسەلەی مووچە ئەمڕۆ بەڕاستی زۆرترین باس و خواسی لەسەرە، هەم لە ڕاگەیاندنەكان و هەم لەناو خەڵكیش، چونكە مەسەلەی مووچە پەیوەندیی بە بژێوی ڕاستەوخۆی ژیانی خەڵكەوە هەیە و زۆربەی زۆری خەڵكی هەرێمی كوردستانیش بوونەتە مووچەخۆر، كەواتە ئەم بابەتە هێندە باس دەكرێت مەسەلە سەرچاوەی ژیانی خەڵكە. حكوومەتی هەرێم بەرنامەی چیە بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە؟ بۆ ئەوەی ئومێدێك بدەینە فەرمانبەرانی هەرێم كە بەڕاستی ئەم كێشەیە چارەسەر بكرێت و زەمانەتی مەسەلەی وەرگرتنی مووچە لە هەرێمی كوردستاندا دابین بكرێت؟
سەرۆکی حکومەت: من با هەندێك شتت بۆ راست بكەمەوە، هەموو خەڵكی هەرێمی كوردستان مووچەخۆر نین، جەنابت خۆت گوتت ملیۆنێك و 200 هەزار مووچەخۆر هەن كە هەموویشی فەرمانبەر نییە، ماڵە شەهیدە، زیندانیی سیاسییە، پەككەوتەیە، هەموو مووچەخۆری هەرێم ئەوەندەیە. بەڵام دانیشتووانی هەرێمی كوردستان نزیكەی 7 ملیۆنە، كەواتە خەڵكێكی تر هەیە لە كەرتی تایبەتە و بۆ خۆی ئیش دەكات و خاوەن كاری خۆیەتی. بەڵام ئەمە نابێتە ڕێگر لە بابەتی مووچە و پێدانی مووچە، چونكە ئێمە گەیشتووینەتە تێگەیشتنێكی هاوبەش لەگەڵ حكوومەتی فیدڕاڵیی عێراقیش كە مووچەكان بەردەوام بن، پێموایە خەریكە وردە وردە دەكەوێتە سەر ڕێچكە راستەكەی خۆی. ئیشەڵا بابەتی مووچە چیتر نابێ بە نووچە و هەواڵی ڕۆژنامە و میدیاكان.
پرسیار: سڵاو سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، زۆر پێخۆشحاڵم بە دیتنت كە ئەمجارە گەیشتینە خزمەتی جەنابت. پرسیاری من لەسەر ئەوەیە بۆچوونی جەنابت لەسەر (هەژماری من) كە بەڕێز سەڵاحەدین بەهادین گوایە لە شوێنێكدا گوتوویەتی گوایە هەژماری من هەمووی فێڵ و تەڵەكەیە، ئایا تۆ چی بۆچوونێكت لەسەر ئەم قسەیە هەیە و ڕوونكردنەوەیەكمان بۆ بدەیت و بڕیارەكەت چیە لەسەر ئەم قسەیە، وەڵامی تۆ چیە بۆ قسەی ئەم برادەرەمان؟
سەرۆکی حکومەت: مامۆستا سەڵاحەدین، لەوانەیە مامۆستا بە عەرەبییەكەی باشتر تێبگات بۆیە وەڵامەكەی بە ئایەتێكی قورئان دەدەمەوە: (إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ) واتا هەندێك گومان گوناهە، پێیوابێت فێڵكاری هەیە، ئەمە گومانێكە خۆی دەیكات كە ئەمە ڕاست نییە. هەژماری من پڕۆژەیەكە، پرۆسەیەكە تەنیا و تەنیا بۆ خزمەتی هاووڵاتیان دروست كراوە، ئەوانەی دژایەتیی (هەژماری من) دەكەن، یان تێبینیی لەسەر (هەژماری من) دەدەن، یان ئەوەیە لێی نازانن، یان ئەوەیە بۆ مەرامێكی سیاسی دژایەتیی دەكەن.
(هەژماری من) نە پرۆژەیەكی شەخسییە و نە پرۆژەیەكی حزبییە، تەنیا شتێكە كە توانای دارایی بۆ هاووڵاتی دەگەڕێنێتەوە. ئەو هاووڵاتییە فەرمانبەرەی كە مووچە وەردەگرێ، ئەمجارە لە حكوومەت مووچەكەی وەردەگرێ، نە لە بەرپرسێكی سیاسی، نە لە بەرپرسێكی عەسكەری، نە مەجبووری كەسێك دەبێ كە خۆی بە گەورەتر بزانێ، توانای ماددی بۆ هاووڵاتی دەگەڕێتەوە و هاووڵاتی دەبێ بە خاوەنی ئیرادەی خۆی و خاوەنی حیسابی بانكیی خۆی. جگە لەوە چەندین خزمەتگوزاری هەیە كە لە هەژماری من بۆ هاووڵاتی پێشكەش دەكرێت. وابزانم 19 خزمەتگوزاریی جیاواز هەیە كە یەكێك لەوانە وەرگرتنی قەرزە. هاووڵاتی دەتوانێ قەرز وەربگرێ لە بانك، دەتوانێ ئیشوكار بۆ خۆی بدۆزێتەوە و لەوانەشە بتوانێ بزنسێك بۆ خۆی ڕێك بخات و بە مروری زەمان لەوانەیە دواتر بتوانێ پەرەی پێ بدات و گەورەتری بكات.
لە لایەكی ترەوە دەتوانێ وەكوو هەموو كەسێك لە دونیای پێشكەوتوو، سوود لە خزمەتگوزاریی بانكی وەربگرێت. دەتوانێ لە جیاتی ئەوەی بە پارەی كاش مامەڵە بكات، بە كرێدیت كار مامەڵە بكات، نەك تەنیا لە كوردستان، لە دەرەوەی كوردستانیش. یانی پرۆژەیەكە تەنیا لە خزمەتی هاووڵاتیدایە، من نازانم بۆ دژایەتیی دەكەن؟ ئەوەی دژایەتیی دەكات و ئەوەی دژی پرۆژەی (هەژماری من) قسە دەكات، باوەڕ بكە یان لێی نازانێ، یانیش ئەوەیە كە نایەوێ هاووڵاتی خاوەن بڕیاری خۆی بێ و دەیەوێ هەمیشە وەكوو حزبی سیاسی هاووڵاتی بەكار بهێنێت، تۆ دەبێ ئەوەم بۆ بكەی ئەگینا مووچەت نادەمێ، تۆ دەبێ لەگەڵ من بی ئەگینا داتنامەزرێنم. ئەمجارە ئێمە هاتووین بە هاووڵاتی دەڵێین كەس خاوەنی تۆ نییە و خۆت خاوەنی خۆتیت، خوا خاوەنی تۆیە و خۆت خاوەنی خۆتیت، حكوومەت لە خزمەتی تۆدایە و ئەم پرۆژەیە بۆ تۆیە. دەچی مووچەی خۆت وەردەگری سەری مانگ، هیچ كەسێك نە ڕێگریت لێ دەكات، نە دەتوانێ گەورەییت بەسەردا بكات، بە عەكسەوە تۆ دەبیتە خاوەنی بڕیاری خۆت و خاوەنی دەسەڵاتی ماددی خۆت، بۆیە من داوا دەكەم هاووڵاتیانی خۆشەویست بە پەرۆشەوە، ئێوە نەك تەنیا بۆ فەرمانبەرانی حكوومەت، بەڵكوو هەموو هاووڵاتیی ئاسایی دەتوانێ بچێ و بەشدار بێ لەوەی كە حیسابی بانكی بۆ خۆی بكاتەوە و ببێ بە خاوەن كرێدیت كارت و خاوەنی (هەژماری من) كە بێگومان ئەمە دەتوانێ یارمەتیدەرێكی باش بێت لەسەر ئاستی شەخسی و لەسەر ئاستی حكوومەتیش ئەمە دەتوانێت بووژانەوەیەكی یەكجار گەورەی ئابووری لە هەرێمی كوردستان دروست بكات.
پرسیار: جەنابی كاك مەسرور ئێوارەت باش، خۆشحاڵم كە لەم دیدارەدا لەگەڵ جەنابتان دادەنیشم و قسە و گفتوگۆ دەكەین. سوپاس بۆ بوێرییەكەت كە هاتووی لەگەڵ ئێمەدا كە لاموابێت زۆربەی زۆرمان خەڵكی بێلایەنین، ئەوە دیارە بوێریی جەنابتە و دەستخۆشی لە جەنابت دەكەم، هیوادارم كە ئەم دیدارانە بەردەوام بن. خۆشحاڵم كە دەبینم جەنابت لە ڕانیە، لە چەمچەماڵ، لە هەڵەبجە و لە سلێمانی پرۆژە دەكەیتەوە و بەردی بناغەی پرۆژە دادەنێی، ئەمە دەیسەلمێنێت كە سەرۆك وەزیرانەكەی من سەرۆك وەزیرانی تەنها هەولێر و دهۆك نییە بەڵكوو هی هەموو كوردستانە. ئەمە تەحەدایەكی گەورەیە بۆ هەموو لایەنە سیاسییەكان، هیوادارم لە كابینەی داهاتووشدا بە هەمان بەرنامە و بە هەمان بوێری بەردەوام بیت. ئەمە یەك.
دووەم، بەڵێنم بە خەڵكی قەڵادزێ داوە كە بەڵێنت لێ وەربگرم تاوەكوو بێیت بۆ قەڵادزێ لە داهاتوودا، چونكە هاتیت بۆ دەربەندی رانیە و نەهاتیت بۆ قەڵادزێ، هیوادارم دەفتەری حیسابەكەش دەربێنیت و شت بنووسیت چونكە پرۆژەمان زۆرە، یەكێك لەوانە خۆت دەزانیت ئاسایشی وڵات بەندە بە ئاسایشی دابینكردنی ئاو، ئێستا ئێمە لە قەڵادزێ قەیرانی ئاومان نییە، بەڵام دروست دەبێت. ئێران بەردەوام ئاوەكە دەگرێتەوە، ئێمە 15 شوێنی باشمان هەیە بۆ پۆند و بەنداوی مامناوەندی، پرۆژەی زۆر تەواونەكراومان هەیە لە پشدەر، دەچین بۆ هەر شوێنێك دەڵێن پارەكە لای جەنابی كاك مەسرورە و ئەو خەرجی ناكات. بەڕاستی دەبێ ئێمە بزانین ئایا جەنابتیت یاخود تۆ نیت؟ دەبێ بۆ خەڵكی كوردستان ڕوون بێتەوە، ئێمە رەخنە لە هەر دائیرەیەك دەگرین، ئێمە چالاكوانی مەدەنین، مامۆستاین، دەڵێین بۆ ئەو پرۆژانە ناكرێن؟ دەڵێن پارەكە لای كاك مەسرورە و ئەو حیساب بۆ مەنتیقەی سلێمانی و راپەڕین و گەرمیان ناكات، جا بۆیە بەڕاستی داوا لە جەنابت دەكەم كە چاوێكت لە قەڵادزێ بێت، قەڵادزێ بە تەواوەتی پشتگوێ خراوە. ئێمە چەندین پرۆژەی تەواونەكراومان هەیە. هیوادارم سەفەری داهاتووت بۆ قەڵادزێ بێت، وەعدیشم پێ بدەیت و بیشینووسیت، چونكە پێم گوتوون وەعد لە جەنابی سەرۆك وەزیران وەردەگرم تا بێت بۆ قەڵادزێ؟
سەرۆکی حکومەت: تەواو؟
هاووڵاتی: وەڵا جا ئەگەر بینووسیت تەواو، ئەگەر نەشینووسیت ئەوە هیچ. جەنابی سەرۆك وەزیران هیوادارین سەرۆك وەزیرانی هەموو كوردستان بیت، ئەوە گرنگە.
سەرۆکی حکومەت: زۆر سوپاس. من خۆم نە بە سەرۆك وەزیران و نە بە گەورە دادەنێم، من برا بچووكی هەمووتانم و خزمەتكاری هەمووتانیشم، بەڵام یەك شت ڕێگە نادەم پێم بڵێن تۆ تەنیا هی ئەم شوێنەی یان هی ئەم دەڤەرەی، هەموو كوردستان بۆ من ماڵی منە، سلێمانی بێت، هەڵەبجە بێت، قەڵادزێ بێ، دهۆك بێ، هەولێر بێ. ئنجا هەر كەسێك بیەوێ بڵێ فڵانەكەس نازانم فڵان بەرپرسی فڵان شوێنە، شتی وا نییە. بۆ من هەموو كوردستان وەكوو یەك وایە، لەبەر ئەوە دڵنیابە لەوەی كە ئەوەی پێشم نەكرابێت یان نەمكردبێ، دیارە هۆكاری تر هەبووە ڕێگر بووە، ئەگینا من خۆم بە هیچ جۆرێك نامەوێ خۆم بچووك بكەمەوە بە سنوورێكی جوگرافیی بچووككراو، من هەموو كوردستان بە هی خۆم دەزانم، ماڵێكی وا گەورەم هەبێت بۆ بێم بە نیوەی رازی بم؟ بە نیوەی رازی نابم، من هەموو كوردستانم دەوێ، دەمەوێ خزمەتی هەموو كوردستان بكەم لەوە دڵنیا بە.
بۆ قەڵادزێش هەر بۆ زانیاریی جەنابت، كاتی خۆی لە راپەڕین، من بە پێ هاتم، بە پێ هاتین یەكەمجاریش هاتینە قەڵادزێ لە كاتی راپەڕین لەگەڵ جەنابی سەرۆك، بە پێ هاتینە قەڵادزێ و لەو وەختەوە هاتین بۆ رانیە و ئنجا هاتین بۆ شوێنەكانی تر. هەر وەختێك بۆم رێك بكەوێت، دێم بۆ قەڵادزێ، ئەگەر نەشهاتبین داوای لێبووردن دەكەم، دیارە هەڵنەكەوتووە و ڕێك نەكەوتووە، ئیشوكاریش یەكجار زۆرە و كوردستانیش ماشەڵا فراوانە. بەڵام ئینشائەڵا ڕێك بكەوێت، حەزم لێیە بێم سەردان بكەم بەسەرچاو.
پرسیار: سڵاوتان لێبێت، بەخێرهاتنی بەڕێزت دەكەم بۆ ئێرە، یاخوا بەخێربێی سەرچاو. پرسیاری من لە بواری پەروەردەیە وەكوو ڕاهێنەرێكی پەروەردەیی لە بواری پەروەردە و خوێندندا پرسیار دەكەم. من بیرمە كە منداڵ بووم، ئەوەی لای باوكم گرنگ بوو ئەوە بوو كە كەی خوێندن بكرێتەوە و ئێمە بچین بۆ خوێندنگە. ئێستا ئەوەی لای گەورەكان گرنگە ئەوەیە كەی و چۆن بتوانن پاروویەك نان پەیدا بكەن تا منداڵەكانیان بەخێو بكەن. بەداخەوە چەند ساڵێك پێش ئێستا، پرۆسەی خوێندن گرنگییەكی زۆر جوانی هەبوو، كەچی ئێستا ئەم گرنگییەی نەماوە، هەروەها ئەم ساڵی پار و ئەم چوار پێنج مانگەی كە بایكۆت كرا و ئەو ناخۆشییانەی كە تووشی خوێندن بوو، وایكرد كە مامۆستایان بەبێ زەردەخەنە بگەڕێنەوە بۆ قوتابخانە. ئایا بەڕێزت بۆ ئەمساڵ مژدانەی ئەوە دەدەی بە مامۆستایان كە بتوانن بە دڵێكی خۆشەوە و بە هەنگاوێكی تازەوە بگەڕێنەوە بۆ پرۆسەی خوێندن، چونكە لە هەر وڵاتێكدا ئەگەر پرۆسەی خوێندن نەبێت، پێموایە ئیتر هیچ شتێكی تر بوونی نابێ، دەستت خۆش بێ و زۆر سوپاس.
سەرۆکی حکومەت: خوێندن، پەروەردەكردن لە هەر كۆمەڵگەیەك، ئەگەر پەكی كەوت و دواكەوت، كۆمەڵگەكە بە تەواوەتی دوادەكەوێت، بۆیە هیچ شتێك شوێنی پەروەردە و خوێندن ناگرێتەوە. هیوادارم ئەگەر هەتا لایەنە سیاسییەكانیش یاری بە چارەنووسی خەڵكەكە بكەن، دەبێ مامۆستاكان زۆر زۆر لەوە بەرزتر بن كە بێن خوێندن و پەروەر
